Avrupa’da Değişim Çağı

Newtoncu Fizik ve Bilim Devrimi

Orta Çağ boyunca Katolik Kilisesi, Dünya’nın evrenin merkezi olduğu düşüncesini benimsemişti. Ancak Bilim Devrimi ile birlikte, Güneş merkezli bir evren sisteminin varlığı kabul edildi. Bu dönemde Isaac Newton’ın optik, matematik ve fizik alanlarındaki çalışmaları öne çıktı ve Bilim Devrimi’nin doruğuna ulaştı. Newton, gelişmiş bir teleskop icat etti ve çağdaş anlamda bilimi kurarak bilimsel düşünmenin en gelişmiş örneğini sergiledi. Evrensel çekim yasasını bulmanın ötesinde, bilim ve felsefe arasındaki ilişkiyi de bugünkü bakış açısıyla belirledi.

Sekülerleşme

Sekülerizm, dini olanın karşıtı anlamına gelir ve Protestan ülkelerde ortaya çıkmış bir düşüncedir. Sekülerizmde, din ile insan aklının ayrılması ve dinin kişisel bir mesele olarak kabul edilmesi önerilmiştir. Sekülerizm, Protestanlığın egemen olduğu toplumlarda yaygınlaştı. Bu durum, dinin kamusal hayattan çıkartılıp bireysel bir mesele hâline getirilmesine yol açtı. Bu süreçte Batı’da din, sosyal önemini giderek yitirdi.

Devletler Arası İlişkilerde Sekülerleşme

Ortaçağ Avrupası’nda kral ile diğer egemen güç olan prenslikler arasında bir hiyerarşi vardı. Papa ilahi liderken imparator dünyevi liderdi. Reform hareketleri, kiliseyi dışladı, feodal devletler zayıfladı ve ulusal krallıklar güçlendi. Orta Avrupa devletleri birçok prenslikten oluşuyordu, bu da ulusallaşmayı geciktirdi. Bu prensliklerin bir kısmı Katolik, diğer bir kısmı ise Protestan mezhebine bağlıydı. Bu farklı din algıları nedeniyle Avrupa, Otuz Yıl Savaşları’na sahne oldu. Bu savaşların sonucunda Westphalia Barış Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile Avrupa’daki devletlerin statüleri değişti, devletler arası ilişkilerde sekülerleşme başladı. Kilisenin yetkileri sınırlandırıldı, din ve devlet ayrıldı. Bu dönemde din, devletler arasındaki ilişkilerdeki etkisini kaybetti.

Merkantilizm ve Burjuva Sınıfı

Merkantilizm, bir ülkenin zenginliğini altın ve gümüş gibi değerlere dayandıran ekonomik bir yaklaşımdır. XVI ve XVII. yüzyıllarda Avrupa ülkelerinin ticaret politikalarını temelinde bu düşünce yatmaktaydı. Coğrafi Keşifler sonrasında Avrupa’da yaygınlaşan merkantilist anlayış, yeni ticaret yollarının ve sömürgecilik yarışının temelini oluşturdu. Bu dönemde ticarette büyüyen burjuva sınıfı doğdu. Bu sınıf yönetimde ve ticarette etkin bir rol oynadı, bu da merkantilist ekonomik politikaların desteklenmesine yol açtı.

Kırdan Kente Göç

XVI. yüzyılın ortalarından itibaren arazilerin tarım için kullanılması, alternatif gıda üretimi, taşımacılığın gelişmesi, hastalıkların azalması ve savaşların şeklinin değişmesi, ölüm oranlarını düşürdü. Bu durum nüfus artışını hızlandırdı ve Sanayi İnkılabı’nın temelini oluşturdu. Ancak artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak için gereken tarım ve hayvancılık kaynakları yetersizdi, bu da köylü isyanlarını tetikledi. Bu nedenle merkantilist ekonomi, kırsal nüfusun kentlere göç etmesine yol açtı. XVIII. yüzyılda İngiltere ve Hollanda merkezli gelişmeler ve teknolojik ilerlemeler, tarımda insan gücüne olan ihtiyacı azalttı. Bu gelişme sonucunda kırsalda yaşayan insanlar işsiz kaldı ve kentlere göç etmek zorunda kaldı.

Ateşli Silahlar ve Yeni Gemi Türleri

XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ateşli silahların etkili bir şekilde kullanılması, Avrupa’da Askeri Devrim’in başlangıcını işaret etti. Ateşli silahlar sayesinde Orta Çağ kalesi surları aşılabilir hale geldi ve küçük prensliklerin ve şehir devletlerinin gücü azaldı. Bu durum, merkezi devletlerin, örneğin Fransa, İngiltere ve İspanya’nın, küçük prensliklere karşı üstünlük sağlamasına yol açtı. Feodal sistem çökerken ordu yapıları değişti ve ağır atlı birlikler yerine ekonomik açıdan daha verimli olan hafif silahlı piyadeler öne çıktı. Aynı dönemde İtalyan şehir devletleri, büyük ordulara sahip olamadıkları için kale savunmasında yeni bir model geliştirdi. Kaleler daha alçak ve kalın duvarlara sahip olarak inşa edildi, böylece çapraz ateş gücü artırıldı. Tüfeklerin gelişmesiyle eski modeller yerini fitilli ve çakmaklı tüfeklere bıraktı. Askeri Devrim, Batı’nın yükselişinde sadece bilim, sanat ve düşünce gelişmeleriyle değil, aynı zamanda askeri alanlardaki bu değişikliklerle de önemli bir rol oynadı. Sömürgecilik dönemi de Batı’nın askeri gücünün bir sonucuydu.

Yeni Gemi Türleri

1470-1570 yılları arasında deniz savaşlarında büyük değişiklikler yaşandı. Carrack (karak) adı verilen gemilere ek olarak, okyanus koşullarına uygun olarak tasarlanan caravel (karavel) türündeki gemiler uzun yolculuklar için uyarlandı. 1570’lerden itibaren demir topun maliyeti düşerek kullanımı arttı. Deniz faaliyetlerinin finansmanında devletin rolü büyüdü ve XVII. yüzyılın sonunda disiplinli deniz filoları oluşturuldu. XVI. yüzyılın sonunda kadırgaların yerine kalyon gemileri geçti. Kalyon gemileri, geniş kargo kapasiteleri ve yüksek seyir yetenekleri sayesinde deniz savaşlarına ve ticarete yeni yaklaşımlar getirdi.

XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Avrupa’da Düşünce Alanında Değişimler

Copernicus (1473-1543)

Polonyalı din adamı, matematikçi ve astronom Copernicus, antik ve Orta Çağ ilminin evrenle ilgili yanlış yaklaşımlarını eleştirmiş ve Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğü tezini öne sürmüştür. Kopernik, hümanist yöntemin ilim öğrenmedeki önemini kabul ederek astronomi alanındaki matematik eksikliğini fark etmiştir. Kendinden sonra gelen Kepler ve Galileo gibi bilim insanları için esin kaynağı olmuştur. Kopernik, Dünya’nın Güneş merkezli olduğu ve döndüğü fikrini bilimsel temellere oturtarak evren modelini değiştirmiştir.

Thomas More (1478-1535)

More, “Utopia” adlı eserinde özel mülkiyetin olmadığı toplumsal bir düzen tasarlamıştır. Koyu bir Katolik Hristiyan olan More, bu düşüncesini dini temellere dayandırmıştır. Utopia’da hiç kimse toprak sahibi değil, herkes işçi olarak yaşamaktadır. Üretim plana göre düzenlenmekte ve üretilen mallar herkese gereksinimine göre dağıtılmaktadır. More’a göre yöneticiler seçimle işbaşına gelmeli, görevlerini kötüye kullanmadıkları sürece görevde kalmalıdır. Ülke meseleleri halk kurultaylarında tartışılmalı, diğer zamanlarda ise yasaklanmalıdır. Savunma amaçlı savaşlar yapılmalıdır.

Thomas More, “Utopia” adlı eseriyle kadın-erkek eşitliği, çalışma saatlerinin sınırlanması, temel eğitimin zorunlu ve parasız olması, sağlık hizmetlerinin devlet tarafından sunulması gibi ileri görüşleri önceden dile getirmiştir. Eseri, roman türünün gelişmediği dönemde bir anlatı metni olarak öne çıkar.

“Ütopya,” güney yarımkürede bir ada olan Utopia’da yaşanan bir gemicinin hikayesini anlatır. Gemici, adanın mükemmel düzenini Avrupa’ya tanıtarak okuyucuları düşündürmeyi amaçlar.