Heterojen Karışımlar
Heterojen karışımlar, özellikleri her yerde aynı olmayan karışımlardır. Bu tür karışımlarda, karışımı oluşturan tanecikler birbiri içerisinde homojen bir şekilde dağılmazlar. Kum-su, zeytinyağı-su gibi karışımlar çıplak gözle bile incelendiğinde heterojen karışımlar olduğu anlaşılır.
Bazı karışımları ayırt etmek için büyüteç, ışık veya mikroskop kullanmak gerekebilir. Örneğin, süt bu karışıma en iyi örnektir. Süt mikroskopla incelendiğinde, su ve yağ dağılımının her yerinde aynı olmadığı görülür.
Heterojen karışımların sınıflandırılması, genellikle birden çok fazdan oluşur. Bu fazlar, dağıtan faz ve dağılan faz olarak adlandırılır ve karışımı oluşturan maddelerin fiziksel haline göre aşağıdaki gibi sınıflandırılır:
- Süspansiyon: Katı parçacıkların bir sıvı içinde dağıldığı heterojen karışımlardır.
- Emülsiyon: Sıvı parçacıkların bir sıvı içinde dağıldığı heterojen karışımlardır.
- Aerosol: Sıvı veya katı parçacıkların gaz içinde dağıldığı heterojen karışımlardır.
- Adi Karışım: Gözle görülebilen farklı fazlardan oluşan basit heterojen karışımlardır.
Heterojen karışımlar, birçok doğal ve endüstriyel süreçte önemli bir rol oynarlar ve farklı fazların dağılımı, karışımın özelliklerini belirleyen önemli bir faktördür.
Emülsiyon:
Sıvı dağıtan ve dağılan fazları içeren karışımlara emülsiyon denir. Su-zeytinyağı karışımı, su-mazot karışımı, süt, mayonez gibi örnekler verilebilir. Emülsiyonlar kararlı değildir, yani bir süre bekletildiklerinde iki veya daha fazla farklı sıvı faza ayrılırlar.
Süspansiyon:
Sıvı dağıtan ve katı dağılan fazları içeren karışımlara süspansiyon denir. Tebeşir tozu-su, çamurlu su, kum-su karışımı gibi örnekler verilebilir. Süspansiyonlarda, katı faz zamanla yer çekiminin etkisiyle çöker.
Aerosol:
Gaz dağıtan ve katı veya sıvı dağılan fazları içeren heterojen karışımlara aerosol denir. Sis, sprey ve bulut sıvı aerosoldür. Duman, tozlu hava katı aerosoldür.
Adi Karışım:
Katı-katı heterojen karışımlardır. Adi (basit) karışımlarda, dağılan ve dağıtan faz ayrımı yapılamaz. Kum-şeker, tuz-şeker, pirinç-bulgur, kuruyemiş karışımları adi karışımlara örnek verilebilir.
Kolloid:
Bir maddenin başka bir madde içerisinde gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlardır. Süspansiyonlar, emülsiyonlar ve birçok aerosol çeşidi kolloiddir. Kolloid karışımlar genellikle homojen görünümlüdür ve üzerine ışık demeti uygulandığında ışığı her yöne farklı şekilde dağıtır. Homojenize süt, duman, mürekkep, kan, boya, sis ve jel kolloid örnekleridir.
Bu heterojen karışımlar, doğal ve endüstriyel süreçlerde çeşitli amaçlar için kullanılır ve kimyanın önemli bir alanını oluştururlar.
Heterojen Karışımların Tanecik Boyutuna Göre Sınıflandırılması
Heterojen karışımlar, içerdikleri dağılan taneciklerin boyutuna göre sınıflandırılır.
- Homojen (Çözelti):
Dağılan taneciklerin boyutu 10^-9 metreden (1 nm) küçük olduğunda homojen karışım, yani çözelti oluşur. Bu tür karışımlar, gözle görülemeyecek kadar küçük tanecikler içerir ve çıplak gözle ayırt edilemezler. - Kolloidal Karışım:
Dağılan taneciklerin boyutu 10^-9 metreden (1 nm) 10^-6 metreye (1000 nm) kadar olan aralıkta ise kolloidal karışım oluşur. Bu tür karışımlar kolloid olarak adlandırılır ve tanecikleri mikroskopla görülebilir fakat çıplak gözle ayırt edilemez. - Süspansiyon:
Dağılan taneciklerin boyutu 10^-6 metreden (1 μm) büyükse süspansiyon oluşur. Bu tür karışımlarda tanecikler gözle görülebilir ve zamanla dibe çökerler. Bu nedenle bu tür süspansiyonlar kaba süspansiyon olarak adlandırılır.
Aerosolde, dağılan maddenin boyutu 1 nm ile 1000 nm aralığında ise kolloidal adını alır. Bu tür karışımlar, hava içinde asılı halde olan katı veya sıvı taneciklerden oluşur ve bu tanecikler mikroskopla görülebilir boyutta olduğundan kolloidal adını alır.
Heterojen karışımların tanecik boyutları, karışımların özelliklerini ve davranışlarını belirleyen önemli bir faktördür. Bu sınıflandırma, karışımların çeşitli uygulamalarda ve endüstriyel süreçlerde kullanılmasında önemli bir rol oynar.
Kolloid ve Çözeltilerin Tyndall Olayı ile Ayırt Edilmesi
Çözeltilerde, tanecikler atomik büyüklükte olduğundan süspansiyon içerisinde dağılan parçacıklar atomların çapından çok daha büyüktür. Kolloid tanecikleri ise 1 nm ile 1000 nm arasındaki çaplara sahiptir. Kolloidler, ışığı saçma (daptırma) özelliğine sahiptir. Kolloidal karışımların ışığı saçma özelliğine “Tyndall etkisi” denir. Tyndall etkisi, kolloidleri çözeltilerden ayırt etmek için kullanılan bir yöntemdir.
Örneğin, tozlu hava bir kolloid karışımıdır. Güneş ışınları, tozlu havanın içinden geçerken dağılır ve bu sayede toz zerrecikleri görülebilir hale gelir. Parlak ışığın toz tanecikleri tarafından saçılması, Tyndall etkisine güzel bir örnektir. Bu etki, kolloidlerin ışığı saçma özelliği nedeniyle ortaya çıkar ve çözeltilerden ayırt edilmesine yardımcı olur.
Tyndall etkisi, gözle görülen parçacıkların ışığı saçması ve bu sayede karışımın homojen olmayan yapısının fark edilmesini sağlar. Bu özelliği sayesinde, kolloid ve çözeltiler arasındaki farkı belirlemek için kullanılan önemli bir gözlem yöntemidir.
Homojen Karışımlar ve Özellikleri
Homojen Karışımlar ve Özellikleri:
Karışımı oluşturan maddelerin her noktada eşit oranda dağıldığı karışıma homojen karışım denir. Homojen karışımlara çözelti de denir. Dışarıdan bakıldığında homojen karışımlar, tek bir madde gibi görünürler.
Karışımı oluşturan maddeler, her oranda karışabilir veya sıcaklık ve basınca bağlı olarak belirli oranlarda karışabilirler.
Çözeltiler, çözücü ve çözünen adı verilen bileşenlerden oluşur. Örneğin, tuz-su karışımında tuz çözünen, su çözücü ve tuzlu su çözeltidir. Çözeltideki bileşenlerden genellikle miktarı fazla olana çözücü, miktarı az olana çözünen denir. Ancak bu tanımlama her zaman çözeltiler için geçerli olmayabilir. Bazen çözücü miktarı az olabilir, bazı koşullarda ise çözücü ve çözünen arasındaki kütlesel fark çok az olabilir. Gaz çözeltileri bu tür çözeltilere örnek verilebilir. Gaz tanecikleri arasında etkileşim kuvvetleri yok denecek kadar azdır. Bu nedenle gaz tanecikleri her zaman birbirleriyle homojen olarak ve her oranda karışabilir.
İki ya da daha çok metalin, bir metal ile yarı metalin veya bazen bir metal ile ametalin eritilip karıştırılmasıyla oluşan karışımlara alaşım denir. Alaşımlar genellikle katılar arasında oluşan homojen veya heterojen karışımlardır.
Çözeltiler, çözücü ve çözünenin fiziksel hallerine göre sınıflandırılır. Homojen karışımlarda çözücü ve çözünen katı, sıvı ve gaz halinde olabilir.
Çözeltiler, katı, sıvı ve gaz çözeltileri olmak üzere üçe ayrılır. Çözeltinin fiziksel halini çözücü belirler. Çözücü katı ise katı çözelti, sıvı ise sıvı çözelti, gaz ise gaz çözelti adını alır.
Çözeltilerde çözücü ve çözünenin kütlesinin toplamı çözelti kütlesine eşittir. Ancak çözücü ve çözünenin hacimleri toplamı çözelti hacmine eşit değildir.
Moleküllerin homojen karışımları olan çözeltiler, birçok alanda önemli bir rol oynar ve kimyanın temel konularından biridir.
Moleküler Düzeyde Çözünme Süreci
Maddelerin çözünmesi iyonik veya moleküler olarak meydana gelir. Maddelerin iyonik veya moleküler olarak çözünme sürecini, aralarında oluşturdukları etkileşimler belirler.
Çözücü olarak su kullanıldığında, çözünen maddenin tanecikleri H2O molekülleri tarafından sarılarak hidrasyon oluşturur. Eğer çözücü su dışındaki bir madde ise, bu durumda solvasyon meydana gelir. Hem hidrasyon hem de solvasyon, sıvı sarılım olarak adlandırılır.
Çözünen maddelerin birbiri içinde çözünmesi, türler arası zayıf etkileşim kuvvetlerine bağlıdır. Tanecikler arası etkileşimler madde türüne göre değişir. Maddelerin birbiri içinde çözünmesi, zayıf etkileşimlerin oluşmasına bağlıdır. Çözünme sürecinde, çözücü ve çözünen arasında hidrojen bağları, dipol-dipol, iyon-dipol, dipol-indüklenmiş dipol ve indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri oluşabilir.
Polar çözücüler ve iyonik bileşikler arasında iyon-dipol etkileşimi oluşur. Örneğin, sofra tuzunun (NaCl) suda çözünmesi, iyon-dipol etkileşimlerinin sonucudur. Su molekülleri, Na+ ve Cl- iyonlarıyla etkileşime girerek tuzun çözünmesini sağlar.
Polar çözücülerin polar çözünenleri çözmesi dipol-dipol etkileşimi ile gerçekleşir. Örneğin, hidrojen klorür (HCl) bileşiğinin suda çözünmesi sırasında, çözücü su molekülleri ve çözünen HCl molekülleri arasında dipol-dipol etkileşimleri oluşur.
Apolar çözücülerin apolar maddeleri çözmesi sırasında, çözücü ve çözünen tanecikleri arasında London kuvvetleri oluşur. Örneğin, O2-CCl4 ve CO2-C6H6 gibi apolar moleküller birbiri içinde çözündüğünde aralarında London kuvvetleri etkileşimi oluşur.
Şeker, suda moleküler olarak çözünür. Şekerin suda çözünmesi sırasında şeker molekülleri ve su molekülleri arasında hidrojen bağı oluşur. Su molekülleri, şeker moleküllerinin arasına girerek şekerin suda dağılmasını sağlar.
Apolar molekül ile polar moleküller arasında dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi oluşur. Örneğin, I2, suda dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi oluşturarak az miktarda çözünür. Fakat dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi oldukça zayıf olduğundan apolar moleküllerin polar moleküllerdeki çözünmesi genellikle ihmal edilir.
İyonik bileşikler ile apolar moleküller arasında iyon-indüklenmiş dipol etkileşimi oluşur. Örneğin, KCl iyonik bileşiğinin apolar molekül olan CCl4’de çözünmesi sırasında, iyon-indüklenmiş dipol etkileşimi oluşur. Ancak iyon-indüklenmiş dipol etkileşimi oldukça zayıf olduğundan, iyonik bileşiğin apolar moleküllerdeki çözünmesi genellikle ihmal edilir.
b) Çözücü – Çözünen Benzerliği
Benzer benzeri çözer ilkesiyle, çoğunlukla polar maddeler polar çözücülerde, apolar çözücüler ise apolar çözücülerde iyi çözünür. Yani, polar maddeler polar çözücülerle daha iyi çözünme eğilimindedir, ve aynı şekilde apolar maddeler de apolar çözücülerle daha iyi çözünme eğilimindedir. Apolar maddelerin polar çözücülerde çözünmesini beklememeliyiz.
Apolar maddeler arasında sadece indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol zayıf etkileşimleri oluşur. Polar moleküller arasında ise hidrojen bağı, dipol-dipol etkileşimi ve London kuvvetleri oluşur. Bu etkileşimler arasında en güçlü olan hidrojen bağıdır, ve çözünme olayında hidrojen bağı etkilidir.
H2O, HF, NH3, C2H5OH, CH3COOH, C6H12O6, C2H5NH2 gibi benzer polar yapılı moleküller, kendi aralarında ve birbirleri ile hidrojen bağı, dipol-dipol etkileşimleri ve London kuvvetleri oluşturur. Ancak bu etkileşimler arasından en güçlü olan hidrojen bağı olduğu için çözünme olayında hidrojen bağı etkilidir.
HCl, HI, H2S, HBr, NF3, NCl3, CHCl3 gibi benzer polar yapılı bileşiklerin molekül yapıları polardır. Bu moleküller birbirleriyle ve polar su molekülleriyle dipol-dipol etkileşiminde çözünür.
H2, Cl2, I2, CH4, CCl4, C6H6 gibi apolar yapılı maddelerin kendi molekülleri arasında sadece London kuvvetleri vardır, ve bu moleküller birbirleri içinde çözünürken moleküller arasında da London kuvvetleri oluşur. Örneğin, I2 katı maddesi CCl4 sıvısında iyi çözünmesinin nedeni iki molekülün de apolar olmasındandır.
NOT I:
Karışımların tanecikleri arasındaki etkileşimler karışımın kaynama noktası, donma noktası, buhar basıncı, uçuculuk gibi birçok özelliklerini etkiler.
NOT II:
Elektrik akımını elektrolit adı verilen çözeltiler iletebilir. Elektrolit çözeltiler suda kısmen veya tamamen iyonlaşarak çözünen maddelerin çözeltileridir. Tuzlu su en yaygın örnektir. Elektrik akımını suda moleküler çözünen maddeler iletemez ve bu tür çözeltilere elektrolit olmayan çözeltiler denir. Şeker suda moleküler çözündüğü için şekerli su elektriği iletmez.
NOT III:
Çözeltiyi oluşturan molekülün kütlesi ve toplam elektron sayısı arttıkça, moleküller arasındaki London kuvvetleri artar ve bu durum moleküllerin erime ve kaynama noktalarını yükseltir.
Çözeltilerde Çözünmüş Madde Oranları
Derişim (konsantrasyon), bir çözücü ya da çözeltide bulunan çözünen madde miktarıdır. Yani bir çözeltinin konsantrasyon değeri, o çözeltide ne kadar çözünmüş maddenin bulunduğunun ifadesidir ve çözeltinin tam olarak tanımlanmasında önemlidir.
- Hava, deniz suyu, gazoz, benzin, mazot, kolonya çözeltilere örnek olarak verilebilir.
- Çözeltilerde derişim değerini bilmek içerdiği madde miktarını bilmek demektir.Çok temel bir örnek suyun Ph değerini, sertliğini,kokusunu, tadını bu değerlerle kontrol altında tutabiliriz.
- Derişim birimi olarak en çok kullanılanlar; molarite, kütlece % derişim, hacimce % derişim, ppm (milyonda bir), molalite ve mol kesri gibi birimlerdir.
Derişik ve Seyreltik Çözeltiler
Birim hacimde çözünen madde miktarı çok, çözücüsüne oranla az olan çözeltilere derişik çözelti denir. Az miktarda çözünmüş madde içeren, yani çözücüsüne göre çok çözeltiye ise seyreltik çözelti denir. Derişik ve seyreltik çözelti terimleri, genellikle çözeltilerin derişimlerini kıyaslarken kullanılır. Ancak, tek bir çözeltiye bakarak o çözeltinin derişik mi seyreltik mi olduğuna karar vermek doğru değildir.
Bu değerler, bağıl değerlerdir. Örneğin, 100 g suda çözünen 30 g şekerli çözelti, çözüneni çözücüden az olmasına rağmen seyreltik değildir. Hatta ve hatta bu çözelti, 100 g suda 10 g şeker ile oluşturulan çözeltiden daha derişiktir.
Derişik bir çözelti, çözücü eklenerek veya çözünen çıkarılarak seyreltilebilir. Seyreltik çözelti ise çözünen eklenerek veya çözücü uzaklaştırılarak derişik hale getirilebilir.
Kütlece Yüzde, Hacimce Yüzde ve ppm Derişimleri
Kütlece yüzde derişim, 100 g çözeltide çözünen maddenin gram cinsinden miktarına denir ve aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır:
Kütlece Yüzde Derişim (C) = (Çözünen Madde Kütlesi / Çözelti Kütlesi) * 100
Aynı çözeltiler karıştırıldığında oluşan kütlece yüzde derişim, şu formülle hesaplanır:
(m1 * C1) + (m2 * C2) + … + (ms * Cs)
Hacimce Yüzde Derişim
Sıvı-sıvı çözeltilerde kullanılan derişim birimidir. Çözeltiyi oluşturan sıvıların hacimleri arasındaki oran, hacimce yüzde derişim ile belirlenir.
Hacimce Yüzde Derişim = (Çözünen Hacim / Çözelti Hacmi) * 100
Örneğin, 10 mL etil alkol 40 mL suda çözündüğünde, toplam hacim 50 mL olur. Bu çözeltinin hacimce yüzde derişimi şu şekildedir:
Hacimce yüzde derişim = (10 / 50) +100 = %40
Aynı çözeltiler karıştırıldığında oluşan çözeltinin hacimce yüzde derişimi, şu formülle hesaplanır:
(V1 + C1) + (V2 + C2) + … + (Vs + Cs)
ppm (parts per million = milyonda bir kısım)
Çözeltilerde bir bileşenin kütle ya da hacim yüzdesi çok küçükse, çözelti derişimi genellikle başka birimlerle belirtilir. Örneğin, 1 mg/L’lik bir çözeltide çözünen miktarı 0.001 g/L’dir. Bu derecede seyreltik bir çözeltinin yoğunluğu ile suyun yoğunluğu hemen hemen aynıdır. Bu nedenle, 1000 g çözeltide 0.001 g çözünen içeren bir çözeltinin derişimi ile 1,000,000 g çözeltide 1 g çözünen içeren bir çözeltinin derişimi aynıdır. Bu çözeltinin derişimini milyonda bir kısım (ppm) şeklinde belirtmek daha anlaşılır olmasını sağlar. 1 ppm = 1 mg/L’dir. Örneğin, 1 litre suda 2 mg Ca2+ iyonu çözüldüğünde, Ca2+ derişimi 2 ppm olarak ifade edilir.
Çok hassas ölçümlerde derişimler çok küçük olur ve derişim birimi olarak kütlece yüzde derişim birimi yerine ppm kullanılır. Havayı kirleten karbon dioksit, sudaki çözünmüş iyon derişimleri ve ilaçlardaki etken madde derişimleri ppm olarak verilir.
Çözeltilerin Koligatif (sayısal) Özellikleri
Çözeltilerin fiziksel özellikleri, onları oluşturan çözücü ve çözünen maddelerin fiziksel özelliklerinden farklılık gösterir. Bu fiziksel özellikler, çözünen madde türüne ve çözeltinin derişimine bağlıdır. Çözeltide çözünmüş maddenin kimyasal yapısı önemli değildir; çünkü koligatif özellikler, yalnızca çözeltinin birim hacmindeki toplam tanecik sayısına bağlı olan özelliklerdir.
Koligatif özellikler, aşağıdaki gibi çözeltilerin derişimine bağlı olarak ortaya çıkar:
- Kaynama Noktası Yükselmesi: Çözünen madde eklediğimizde, çözücü ile çözünen arasında etkileşimler artar ve çözücü taneciklerinin arasındaki çekim kuvvetleri güçlenir. Bu durum, çözeltinin kaynama noktasının yükselmesine yol açar. Saf çözücüye göre kaynama noktası yükselir.
- Donma Noktası Düşmesi: Çözünen madde eklediğimizde, çözücü ile çözünen arasındaki etkileşimler çözücü taneciklerinin arasındaki çekim kuvvetlerini zayıflatır. Bu durum, çözeltinin donma noktasının düşmesine neden olur. Saf çözücüye göre donma noktası düşer.
- Buhar Basıncı Düşmesi: Çözünen madde eklediğimizde, çözücü tanecikleri arasındaki etkileşimler güçlenir ve buharlaşma eğilimi zorlaşır. Bu nedenle çözeltinin buhar basıncı, saf çözücünün buhar basıncından düşük olur.
- Osmotik Basınç: Çözünen madde eklediğimizde, çözeltinin yarı geçirgen bir zarı olan saf çözücüye göre gösterdiği basınç farkı olan osmotik basınç ortaya çıkar. Osmotik basınç, çözünen madde sayısına ve çözeltinin derişimine bağlı olarak değişir.
Koligatif özellikler, çözeltinin derişimine bağlıdır ve çözünen madde miktarı arttıkça bu özellikler değişir. Kaynama noktası yükselmesi, donma noktası düşmesi, buhar basıncı düşmesi ve osmotik basınç gibi özellikler, çözeltinin fiziksel yapıları hakkında değerli bilgiler sağlar.
Çözeltilerde Donma, Kaynama noktası ve Osmotik Basınç
Çözeltilerin fiziksel özellikleri, saf çözücülerin ayırt edici özelliklerinden farklıdır. Saf maddeler için kaynama noktası sabit bir değerken, çözeltilerin kaynama noktası, çözünen madde ve derişimine bağlı olarak değişir. Örneğin, deniz seviyesindeki saf su 100°C’de kaynarken, tuzlu su için sabit bir kaynama noktasından bahsedemeyiz.
Uçucu sıvılar arasındaki tanecikler arası çekim kuvvetleri, uçucu olmayan sıvılardan daha düşüktür. Bu nedenle, uçucu olmayan bir çözünenin eklenmesiyle oluşan çözeltilerin buhar basıncı, aynı sıcaklıkta saf çözücünün buhar basıncından düşük olur. Kaynama noktası, sıvının buhar basıncının dış basınca eşit olduğu sıcaklık olarak tanımlanır.
Uçucu bir sıvıya uçucu olmayan bir çözünen eklediğimizde, çözücü ve çözünen arasında etkileşimler oluşur. Bu etkileşimler, sıvının gaz fazına geçişini zorlaştırır. Çözücü ve çözünen arasındaki etkileşim, çözeltinin buhar basıncını azaltarak kaynama noktasını yükseltir. Sıvı-katı çözeltiler, saf çözücülere göre daha yüksek kaynama noktasına ve düşük buhar basıncına sahiptir. Örneğin, saf su 1 atm basınçta 100°C’de kaynar ve 0°C’de donar. Ancak tuzlu su çözeltisi, 1 atm basınçta 100°C’nin üzerinde kaynar ve 0°C’nin altında donar.
Çözeltiler ısıtılmaya devam edildiğinde, çözücü miktarı azalır ve çözelti derişimi artar. Bu durum kaynama noktasını daha da yükseltir ve çözelti sıcaklığı artmaya devam eder. Ancak bir süre sonra çözelti doyma noktasına ulaşır ve birim hacimde çözünen miktarı artmaz. Dolayısıyla, çözelti doyma noktasına ulaştığında sabit sıcaklıkta kaynamaya devam eder.
Deniz seviyesindeki saf suyun ve doymamış tuzlu su çözeltisinin kaynama grafikleri, Mavi çizgi grafiğinde 100+ΔT sıcaklığına kadar olan kısımda doymamış tuzlu su çözeltisinin sıcaklık yükselmesini ifade eder. Sonraki bölümde doymamış çözelti kaynamaya başlar. Çözelti buharlaştıkça çözücü miktarı azalır ve çözelti doyma noktasına ulaşır. Bu noktada grafik yatay bir konuma gelir çünkü doymuş çözeltiler sabit sıcaklıkta kaynar. Bu aşamada buharlaşan çözücü sebebiyle bir miktar tuz katılaşır.
Çözeltilerde çözücü taneciklerin kristalleşerek katı hale geçmesi, birbirlerine yaklaşmalarını gerektirir. Ancak çözünen madde tanecikleri, kristalleşmeyi engeller. Bu durum, saf halden daha düşük bir donma noktası oluşmasına ve sabit olmamasına neden olur.
Koligatif özellikler, çözeltinin derişimine bağlı olarak değişir. Derişim arttıkça kaynama noktası yükselirken, donma noktası düşer ve osmotik basınç gibi diğer özellikler değişir.
Osmoz
Osmoz, derişimi farklı iki karışımın yarı geçirgen zarla ayrılması sonucunda derişimi az olan taraftan derişimi çok olan tarafa çözücü maddenin geçişini ifade eder. Su, oransal olarak bol olduğu taraftan, yani çözünenin az olduğu yönden suyun az olduğu tarafa doğru geçer.
Osmozda, derişimi büyük olan ortam, derişimi küçük olan ortamdaki çözücü maddeye bir emme kuvveti uygular. Bu kuvvete “osmotik basınç” denir. Bitkilerdeki su, köklerden yukarıya osmotik basınç sayesinde, yani derişim farkından doğan emme kuvvetiyle taşınır.
Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama su geçmesiyle, çok yoğun ortamdaki sıvı seviyesi yükselir. Ozmotik basınç ne kadar büyükse, yoğun ortamdaki sıvı seviyesinin yüksekliği de o kadar büyük olur.