Mani Nedir?
Mânî, halk edebiyatında yaygın olarak kullanılan bir nazım biçimidir ve başta aşk olmak üzere çeşitli konularda yazılabilir. Türkçe’de “koşa” olarak da bilinen Mânî kelimesi Arapça kökenlidir.
Özellikleri:
- Dört dize ve yedi heceden oluşur.
- Kafiye düzeni genellikle “aaxa” şeklindedir.
- Bazı manilerde birinci ve üçüncü dizeler serbest, ikinci ve dördüncü dizeler ise kafiyeli olabilir, bu duruma “xaxa” kafiye düzeni denir.
- İlk iki dize genellikle temel düşünceye girişi yapar ve “doldurma dizeler” olarak adlandırılır.
- Son iki dizede ise temel duygu ve düşünce belirtilir.
- Divan Edebiyatı’nda manilere “tuyuğ” denir.
Örnek:
Açma pencereni perdeleri çekelim
Gelme işte bu gece yine beklettiler
Bu yıl da gelemedik gönlümüzce sevdiğim
Gelme işte bu gece yine beklettiler
Mani Çeşitleri
Düz Mani: Dört dizeden oluşur ve kafiye şeması aaxa şeklindedir. Düz maniye örnek şu şekildedir:
” Kaşların ok dedikçe
Kirpiğin çok dedikçe
Pek mi gönlün büyüdü
Sen gibi yok dedikçe “
Kesik Mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar. Eğer meydan ve kahvehanelerde söylenen ve ilk dizeleri “aman aman” ünlemi ile doldurulan manilerse bunlara İstanbul manileri denir.
” Böyle bağlar
Yar başın böyle bağlar
Gül açmaz bülbül ötmez
Yıkılsın böyle bağlar “
Yedekli (Artık) Mani: Klasik dört dizenin üzerine iki dize daha eklenmesiyle oluşan mani türüdür. Son iki dörtlüğü eklenirken kafiye şemasına da uyumlu olmalıdır.
” Ağlarım çağlar gibi
Derdim var dağlar gibi
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar gibi
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi “
Ayaklı Mani: Kesin manilerin birinci dizesi doldurulur. Bu mani türüne de ayaklı mani denmektedir.
” Ah o beni o beni
Kakül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni “