Roman Türleri

Tarihi romanlar, geçmişte yaşanan olayları anlatırken o dönemin zihniyetini, yaşam biçimini ve psikolojisini yansıtan eserlerdir. Türk edebiyatındaki ilk tarihi roman olarak kabul edilen Namık Kemal’in “Cezmi” adlı eseri önemlidir. Aynı şekilde Kemal Tahir’in “Devlet Ana” ve Tarık Buğra’nın “Osmancık” adlı eserleri de tarihi roman örneklerindendir.

Macera Romanları

Macera romanları, günlük hayatta pek rastlanmayan çarpıcı, sürükleyici ve gizemli olayların heyecan verici bir şekilde anlatıldığı eserlerdir. Dünya edebiyatının en bilinen macera romanlarından biri Daniel Defoe’nun yazdığı “Robinson Crusoe” adlı eserdir.

Sosyal Roman

Sosyal romanlar, romandaki olayları sosyal sebeplere dayandıran, kahramanları toplumun farklı gruplarını temsil eden tiplere dönüştüren ve yazarın gizli veya açık bir şekilde fikirlerini ifade ettiği eserlerdir. Sosyal olaylara karşı olumlu, olumsuz, alaycı veya öğretici bir tavır sergilerler. Victor Hugo’nun “Sefiller” romanı, sosyal romanın Batı’daki ilk önemli örneğidir. Türk edebiyatında Ahmet Mithat Efendi’nin “Feletun Bey’le Rakım Efendi,” Namık Kemal’in “İntibah,” Samipaşazade Sezai’nin “Sergüzeşt,” Nabizade Nazım’ın “Zehra,” Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası,” Yakup Kadri’nin “Yaban,” Halide Edip Adıvar’ın “Sonsuz Panayır” gibi eserler bu türün örnekleridir.

Ayrıca, bir fikri savunan “tezli roman,” toplumun inanç ve geleneklerini anlatan “töre romanı,” olayları eleştiren “yergi romanı,” belli bir yerin özelliklerini anlatan “mahalli roman” gibi roman türleri de sosyal romanlar içinde değerlendirilir.

Psikolojik ya da tahlil romanı, olay kahramanlarının ruhsal durumunu, iç dünyasını ve psikolojik yapısını anlatan bir türdür. Bu tür eserlerde, olaydan ziyade bireyin olay karşısındaki ruhsal çözümlemesi ve içsel yolculuğu ön plana çıkarılır. Türk edebiyatının ilk psikolojik romanı olarak kabul edilen Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı eseri önemli bir örnektir. Dünya edebiyatında ise Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza” adlı eseri en iyi psikolojik romanlardan biri olarak kabul edilir.

Otobiyografik Roman

Otobiyografik roman, yazarın kendi yaşamını anlattığı romanlardır. Yazar, kendi deneyimlerini ve yaşamını kurgusal bir şekilde romanlaştırır. Dünya edebiyatında Alphonse Daudet’in “Küçük Şey” örnek olarak verilebilir. Türk edebiyatında Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Anamın Kitabı,” Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu,” ve Necip Fazıl Kısakürek’in “Kafa Kağıdı” otobiyografik roman örnekleridir.

Egzotik Roman

Egzotik romanlar, uzak, bilinmeyen, yabancı ülkelerin geleneklerini ve yaşam biçimlerini yansıtan romanlardır. Bu türdeki eserler, okuyuculara farklı kültürleri ve coğrafyaları tanıtmayı amaçlar. Fransız yazar Pierre Loti’nin “İzlanda Balıkçısı” egzotik romanın önemli bir örneğidir. Türk edebiyatında Refik Halit Karay’ın “Nilgün” romanı da egzotik roman özelliği taşır.

Nehir (Irmak) Roman

Nehir roman, bir kimsenin, bir ailenin veya bir topluluğun, belirli bir uzun zaman dilimi içindeki yaşam ve yaşayış dönemlerini anlatan, birkaç cildi olabilen ve birbirini tamamlayan bir roman dizisidir. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Kiralık Konak,” “Hüküm Gecesi,” “Sodom ve Gomore,” “Sürgün” ve “Ankara” adlı romanları bu türe örnek olarak verilebilir. Kemal Tahir’in “Esir Şehrin İnsanları,” “Esir Şehrin Mahpusu,” “Yol Ayrımı,” ve “Kurt Kanunu” romanları da nehir roman özellikleri taşır.

Polisiye roman, soygunculuk, kaçakçılık, cinayet gibi suçlar ile bu suçları işleyenlerin araştırılıp bulunmasına ilişkin olayların anlatıldığı bir roman türüdür. İlk örnekleri XIX. yüzyılın ortalarında Avrupa’da görülmüştür. Edgar Allan Poe’nun “Morg ve Sokağı Cinayeti,” Sir Arthur Conan Doyle’un “Sherlock Holmes” roman serisi, Agatha Christie’nin birçok romanı (Papaz Evinde Cinayet, On Küçük Zenci, En Sonunda Ölüm Var, Üçüncü Kız, Sonsuz Gece, Cenaze Alayından Sonra…) polisiye roman örnekleridir. Amerikalı yazar Hubert Coryell’in yarattığı Nick Carter, İngiliz Sir Arthur Conan Doyle’un yarattığı Sherlock Holmes, Fransız romancı Maurice Leblanc’ın yarattığı Arsen Lupen, Agatha Christie’in yarattığı Hercule Poirot, polisiye romanların ünlü dedektiflerindendir.

Postmodern Roman

1950-1960’lı yıllarda başlayan postmodern roman akımı, çağdaş romanda yeni bir anlayışı temsil eder. Postmodern roman, XIX. yüzyıl klasik gerçekçi roman anlayışını ve modernist roman anlayışını reddeder. Postmodernlere göre, romanın işlevi, inşa, toplum ya da dünya hakkında görüşler bildirmek veya gerçekliği yansıtmak değildir. Modernistlerin biçim kaygıları postmodern romanda görülmez. Modern romanda anlatım teknikleri çok önemlidir, ancak postmodern romanda içerik ve konu önceliklidir. Orhan Pamuk’un “Kara Kitap,” “Yeni Hayat” ve “Benim Adım Kırmızı;” Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar;” Latife Tekin’in “Sevgili Arsız Ölüm;” Hasan Ali Toptaş’ın “Gölgesizler;” İhsan Oktay Anar’ın “Puslu Kıtalar Atlası” gibi eserler postmodern romana örnek verilebilir.

Popüler Roman

Popüler romanlar, geniş halk kitlelerine seslenen, sanat yapma amacı gütmeyen romanlardır. Genellikle gerçeği olduğu gibi yansıtmayı amaçlarlar, kişiler genellikle tek boyutlu ve basittir. Kurgular sıklıkla kalıplaşmıştır ve olaylar bilinen bir zaman ve mekanda geçer. Popüler romanlar, her düzeyde okura seslenir ve sade ve anlaşılır bir dil kullanılır. Bu kategoriye “polisiye romanlar,” “aşk romanları,” “macera-gerilim romanları,” ve “popüler tarihî romanlar” gibi alt türler dahildir. Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Mithat Efendi, Kerime Nadir, Esat Mahmut Karakurt, Peride Celal, Mükerrem Kamil Su, Suat Derviş, Kemalettin Tuğcu gibi yazarlar popüler roman örnekleri vermişlerdir.

Estetik Roman

Estetik roman, tamamen estetik kural ve kaygılar taşıyan, yönlü değil çok boyutlu olan ve belirli bir okuyucu kitlesine seslenen bir roman türüdür. Gerçeği olduğu gibi yansıtma amacı taşımaz, biçim ve içerik kolayca anlaşılmaz. Zaman ve mekân belirsizleştirilebilir, olaylar kısa bir zaman diliminde ve bilinmeyen bir mekânda geçebilir. Bu roman türünde önemli olan içeriktir ve estetik kaygılar öne çıkar. Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay gibi yazarların eserleri estetik roman örnekleri arasında sayılabilir.