Türklerin İslamiyet’i Kabulü

Türklerin İslamiyet öncesi inançları ve İslamiyet arasındaki benzerlikleri incelediğimizde şunları görebiliriz:

1. Tek Tanrı İnancı: Hem Gök Tanrı inancında hem de İslamiyet’te tek bir tanrıya inanılır. Gök Tanrı inancında bu tek varlık her yerdedir ve fiziksel bir formu yoktur, İslamiyet’te ise Allah benzer şekilde tek, eşsiz ve her şeyin yaratıcısı olarak kabul edilir.
2. Tapınak ve Din Adamları: Her iki inanç sisteminde de tapınaklar veya din adamları bulunmaz. Gök Tanrı inancında tapınaklar veya rahipler yoktur, İslamiyet’te de herhangi bir din adamı veya tapınak aracılığıyla Allah’a ibadet edilmez.
3. Kurban Kesme Geleneği: İslamiyet öncesi Türkler, belirli zamanlarda kurban keserlerdi. Bu, ölümden sonra bir hayat olduğuna dair bir inancı yansıtır. İslamiyet’te de kurban kesme geleneği vardır, özellikle Kurban Bayramı’nda bu uygulanır.
4. Lider Seçme Anlayışı: Gök Tanrı inancında belirli zamanlarda bir kişi Gök Tanrı tarafından seçilir ve Türklerin lideri olarak kabul edilirdi. İslamiyet’te de Allah’ın seçtiği bir peygamber, İslam topluluğunun lideri olur. Bu benzerlik, İslamiyet’in kabulü sırasında Türkler arasında kolayca adapte edilmesine yardımcı olmuş olabilir.
5. Din İçin Savaş Anlayışı: Hem İslamiyet’te hem de Gök Tanrı inancında, dinin korunması ve yayılması için savaş anlayışı bulunur. İslamiyet’te bu kavram cihat olarak adlandırılırken, Gök Tanrı inancında bu, liderin seçimi ve toplumun birliği için savaş içerir.

Bu benzerlikler, İslamiyet’in Türkler arasında kabul edilmesini kolaylaştırmış olabilir. İslam’ın monotheistik (tek tanrılı) yapısı, tek bir yaratıcıya inanma geleneğiyle örtüşmektedir. Ayrıca liderin seçimi ve din için savaş gibi kavramlar da Türklerin İslamiyet’i benimsemesini destekleyen faktörler olmuş olabilir. Ancak her iki inanç sistemi arasında önemli farklılıklar da bulunmaktadır, bu nedenle İslamiyet öncesi Türk inançlarıyla İslam arasındaki ilişki karmaşıktır.

Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerindeki benzerliklerin ve uyumun önemini vurgulamak için aşağıdaki şekilde ifade edebiliriz:

Türklerin geleneksel inançları ve İslamiyet arasındaki uyum, İslamiyet’in Türk toplumu arasında hızla yayılmasına katkıda bulundu. İşte bu benzerliklerin birkaç örneği:

1. Tek Tanrı İnancı: Hem Gök Tanrı inancında hem de İslamiyet’te tek bir tanrıya olan inanç vardır. Gök Tanrı inancında bu varlık gözle görülemez ve evrenin efendisi olarak kabul edilirken, İslamiyet’te de Allah, her şeyin yaratıcısı olarak görülür ve yüce bir varlık olarak tanımlanır.
2. Maddi Olmayan Tanrı: Gök Tanrı inancına göre, inanılan varlık fiziksel bir formda değildir ve gözle görülmezdir. İslamiyet’te de Allah, maddi bir varlık olarak düşünülmez ve insanların kavrayışının ötesindedir.
3. İbadet Benzerlikleri: Hem Gök Tanrı inancında hem de İslamiyet’te ibadetler bulunur. Gök Tanrı inancında yılın belirli zamanlarında kurban kesilirken, İslamiyet’te de kurban kesmek önemli bir ibadettir. Her iki durumda da bu ritüeller, ataların huzurunda veya Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak amacıyla gerçekleştirilir.
4. Varlıkların Efendisi: Hem Gök Tanrı inancında hem de İslamiyet’te inanılan varlık, evrenin efendisi olarak kabul edilir. Gök Tanrı inancında bu, doğanın ve kozmik düzenin koruyucusu olarak düşünülürken, İslamiyet’te Allah, her şeyin sahibi ve yaratıcısı olarak kabul edilir.

Bu benzerlikler, Türk toplumunun İslamiyet’i kabul etmeye daha açık olmasına neden oldu. İslam’ın bu benzerlikler sayesinde mevcut inanç sistemine daha kolay bir şekilde entegre edilmesi mümkün hale geldi ve bu da İslamiyet’in Türk toplumu arasında yayılmasına katkıda bulundu.

Türklerin İslamiyet’i kabul sürecini neden-sonuç ilişkisi bağlamında açıklamak için şu şekilde özetleyebiliriz:

Nedenler:

1. Nihavend Savaşı ve Müslümanlarla Temas: Türkler, 642 yılında Nihavend Savaşı’nda Müslümanlarla temas etmeye başladılar. Bu temas, Türklerin İslamiyet ile tanışmalarına zemin hazırladı.
2. Emevi İdaresinin Tavırları: Ancak, bu temas döneminde Emevi İdaresi, Arap olmayan Müslümanlara karşı olumsuz bir tavır sergiledi. Bu tavır, Türklerin İslamiyet’e karşı önyargılar geliştirmelerine neden oldu.
3. Abbasi Devleti’nin Kuruluşu: Emevi İdaresine karşı başkaldıranlar, Abbasi Devleti’ni kurarak Emevileri devirdiler. Bu yeni idare, Müslümanlar arasında olumlu bir değişiklik getirdi ve Türklerin İslamiyet ile daha olumlu bir şekilde ilişki kurmalarına yardımcı oldu.
4. Talas Savaşı: Türkler, Müslümanlarla iş birliği yaparak Çinlilere karşı gerçekleşen Talas Savaşı’nda yer aldılar. Bu savaş sonucunda Müslümanlar kazandı ve Türklerin Batı Türkistan’daki hakimiyeti devam etti. Bu, Türklerin İslam’ı daha fazla tanımalarına ve benimsemelerine olanak sağladı.

Sonuçlar:

1. Bireysel Kabul: Türkler, İslamiyet’i toplu olarak kabul etmek yerine bireysel olarak kabul etmeye başladılar. Bu, Türk toplumunun İslamiyet ile yavaş bir şekilde kaynaşmasına neden oldu.
2. İş Birliği ve Etkileşim: Bireysel Müslüman olan Türkler, Abbasiler ile iş birliği yapmaya başladılar. Askeri ve idari pozisyonlarda etkin rol aldılar. Bu etkileşimler, Türklerin İslamiyet ile daha fazla kaynaşmasını sağladı.
3. Uzun Süreç: Türklerin İslamiyet’i kabul süreci uzun sürdü, ancak bu süreçte Müslümanlarla olan pozitif ilişkiler ve etkileşimler, sonunda Türklerin İslam dinini kabul etmelerine yol açtı.

Bu neden-sonuç ilişkisi, Türklerin İslamiyet’i kabul sürecini tarihsel bir bağlamda açıklamaktadır.

Türklerin İslam ile ilk teması, Maveraünnehir Bölgesi’nde ticaret ve ilim faaliyetleriyle başladı. Araplar, İslam’ı yayma görevini üstlenerek bu bölgede küçük yerleşimler kurup İslamiyet’i tanıtarak Türkleri bu dine yaklaştırmaya çalıştılar. Böylece Türk boyları yavaşça İslam’ı kabul etmeye başladılar. Ancak bu süreçte bazı Türk boylarında Araplaşma etkisi görüldü. Arap kültürü, giyim tarzları, toplumsal kurallar, eğitim düzeyi ve müfredat gibi birçok yönü etkiledi. Bu etki Osmanlı Devleti dönemine kadar devam etti. Ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin laiklik ilkesiyle birlikte Araplaşma etkisi azalmıştır.

Talas Savaşı, 751 yılında meydana gelmiştir ve Çin ile Araplar arasında gerçekleşmiştir. Çin, toprak genişletme amacıyla doğuya doğru genişlemeye çalışıyordu. Orta Doğu’da ise Araplar, İslam dinini yayma görevini üstlenmişlerdi ve bu nedenle Orta Doğu’daki Türkleri hedef almışlardı. Türkler, Çinliler ve Araplar arasında bir rekabetin ortasında kaldılar. Araplar, Orta Doğu’daki Türklerin bölgesine girdiler, tekke kurarak İslam’ı öğrettiler ve Türkler bu dini benimsemeye başladılar. Bu benzerlikler Gök Tanrı inancıyla İslam arasında bulunduğu için Türkler Araplarla sıcak ilişkiler kurdu. Türkler, Arapların yanında savaştılar ve Talas Savaşı’nda galip gelen taraf Araplar oldu.

Kubbetu’l-Türkî, Hz. Muhammed’in Hendek Savaşı sırasında emirlerini verdiği ve ibadetlerini yerine getirdiği sözde bir çadır olarak bahsedilen bir konsepttir. Ancak bu konuyla ilgili kesin tarihsel kaynaklar ve kanıtlar eksikliği nedeniyle, gerçekliği konusunda belirsizlik bulunmaktadır. Bu nedenle, Kubbetu’l-Türkî hakkında kesin bir bilgi vermek mümkün değildir.