Yükseltgenme Basamakları
Ametaller, kendi aralarında kovalent bağlar oluşturur. Kovalent bağlar, elektronların ortaklaşa kullanılması sonucu meydana gelir. Kovalent bağlı bileşikler, suda çözündüklerinde iyonları oluşturamazlar. Bu nedenle bu atomlar için iyon yükü yerine yükseltgenme basamağı terimi daha uygun bir tercihtir.
Ancak, yükseltgenme basamağı terimi tüm elementler için kullanılabilir. Yükseltgenme basamakları hesaplanırken bazı kuralların bilinmesi ve uygulanması gerekmektedir. Bu kurallar şöyledir:
- 1A grubu elementleri +1, 2A grubu elementleri +2, 3A grubu elementleri +3 yükseltgenme basamağına sahiptir.
- Element halindeki atomlar veya moleküllerin yükseltgenme basamakları sıfırdır. Örneğin, Na^0 ve Fe^0.
- Bileşiklerde oksijenin yükseltgenme basamağı genellikle -2’dir. Peroksitlerde (H2O2) yükseltgenme basamağı -1 ve OF2 bileşiğinde +2’dir.
- Hidrojen bileşiklerinde genellikle +1 yükseltgenme basamağına sahiptir. Metal hidrürlerde ise -1’dir (örneğin, NaH ve MgH2).
- Flor’un yükseltgenme basamağı -1’dir.
- Tüm bileşiklerde atomların yükseltgenme basamakları toplamı sıfıra eşittir. Köklerde ise atomların yükseltgenme basamakları toplamı kökün yüküne eşittir.
Bu kurallar, yükseltgenme basamaklarını hesaplarken kullanılır.
Aşağıda bazı örnekler verilmiştir.
D Bloğu Elementlerinin Yükseltgenme Basamağı
D bloğu elementlerinin orbital dağılımlarını incelediğimizde, son 2 orbitalinin {ns (n-1)d} (n=periyot) orbitallerinden oluştuğunu gözlemlemekteyiz. Bu durumda D bloğundaki çoğu element elektron verdiğinde elektronlarını öncelikle S orbitalinden, daha sonra d orbitalinden vermektedir.
Örnek olarak, Co atomu Co+3 formunda elektron verdiğinde, öncelikle 2 elektronunu 4s orbitalinden, daha sonra 1 elektronunu 3d orbitalinden vermektedir.